Page 8035 – Nguoi Viet Online (2024)

Tuy có nhiều nữ nghệ sĩ đã thể hiện nhân vật Bùi Thị Xuân – nữ tướng tài ba dưới thời Tây Sơn, nhưng người xem vẫn nhớ mãi một Bùi Thị Xuân-Diệu Hiền. Hoàn toàn không ngoa khi nói rằng qua tài năng của Diệu Hiền, Bùi Thị Xuân đã trở thành một trong những hình tượng đạt đỉnh cao nghệ thuật.

Bằng một giọng ca khỏe khoắn hiếm có, sự sâu sắc đạt đến độ chín muồi khi bộc lộ những dằn vặt nội tâm giữa một bên tình, một bên trách nhiệm đang giằng xé trong lòng người nữ tướng. Với đường nét vũ đạo điệu nghệ, nhẹ nhàng nhưng dũng mãnh, đẹp mắt, Bùi Thị Xuân của Diệu Hiền đầy sức chinh phục bởi sự thành công có thể nói là hoàn chỉnh của nhân vật.

Nhớ đến Diệu Hiền là nhớ đến một Bùi Thị Xuân không đầu hàng số phận; một nữ tướng tài ba với dũng khí, lòng kiên quyết và sự sáng suốt của người anh hùng cùng những nỗi đau, những tâm tư hết sức “đời thường” của người phụ nữ đối với gia đình, v.v… Ở đây, Diệu Hiền đã góp phần quan trọng làm phong phú hóa tính cách Bùi Thị Xuân trên sân khấu.

Lần sau dự giải diễn viên xuất sắc, Bùi Thị Xuân-Ngọc Huyền chọn một trích đoạn thể hiện những giây phút cuối của cuộc đời lừng lẫy của bà. Cũng vẫn một Bùi Thị Xuân lẫm liệt, uy nghi – nhưng đó là cái uy nghi của con hổ đã sa bẫy. Không chỉ nỗi đau riêng, bà còn đau nỗi đau của cả một triều đại đã sụp đổ.

Về cái cay đắng của kẻ anh hùng, những cố gắng của Ngọc Huyền đã tạo cho trích đoạn những chấm phá ấn tượng.

Thứ nhất, đó là một Bùi Thị Xuân nghiêm khắc. Dạy con phải giữ khí tiết đã đành – bà còn kìm nén như không dám thú nhận với mình nỗi xót xa cho đứa con bé bỏng phải nằm gọn trong nanh vuốt kẻ thù. Nỗi đau mà người mẹ không dám đau – chỉ thoáng qua trong một giây ánh mắt hoảng loạn. Bà đã trấn an mình bằng đủ thứ lý lẽ để xoa dịu nỗi đau bản năng mà kẻ làm tướng không có quyền.

Tuy nhiên, nỗi đau của Bùi Thị Xuân không đơn độc. Người gác ngục đã liều chết mang đến cho bà hai vật quý nhất trong giây phút cuối. Một là băng vải đỏ quấn quanh mình, để cực hình voi giày cũng không khiến bà phải phơi bày thân thể. Chi tiết này chứng tỏ một lòng kính trọng sâu xa của quần chúng đối với bà.

Vật quý thứ hai là nắm xôi nếp quê nhà. Tiễn một người ra đi, hương nếp bay theo quyến luyến. Bùi Thị Xuân trước khi chết hẳn cũng được thỏa nguyền. Người đời không chỉ tri ân bà, họ còn thương mến bà như những người thân. Như vậy sự nghiệp của bà không uổng phí, và bản thân bà cũng rất tin vào điều đó. Bà đã nhận đầy cảm kích mà không chút ngạc nhiên. Có lẽ, bà đã luôn xác tín đến giây phút sau cùng. Ngọc Huyền đã thể hiện được điều đó, tạo được cho nhân vật một sức nặng, cho phút ra đi đậm màu bi tráng, thoát ra khỏi những tầm thường…

Nhạc sĩ Lê Khiêm cho biết là những ngày qua, đã có rất nhiều điện thoại gọi về ông, hỏi thăm về cuộc thi diễn xuất.Và câu hỏi nào xét ra cũng có lý, đáng thắc mắc như: Thi diễn, diễn đơn độc một mình hay nhiều người. Có giới hạn số diễn viên trong màn kịch; diễn tuồng loại nào, xã hội hay hương xa; nếu diễn tuồng Trung Hoa như Lưu Kim Ðính, Phàn Lê Huê,… thì trang phục của thí sinh, hay của ban tổ chức; thi diễn xuất tuồng cải lương hay kịch nói; nghệ sĩ từng hát trên sân khấu có được tham dự không?

Tóm lại là có rất nhiều câu hỏi, mà ban tổ chức ghi nhận và sẽ trả lời bằng các văn kiện thông báo rộng rãi cho thí sinh.

Ban tổ chức giải Phụng Hoàng đang nhận thí sinh ghi danh. Mọi thắc mắc về dự thi diễn xuất, thi hát cổ nhạc, xin gọi nhạc sĩ Lê Khiêm tại số (714) 595-1972. (N.M.)

Theo Foucault, quyền lực không phải chỉ là một cấu trúc hay một tác tố (agency) bao gồm những gì mà một số người có khả năng khống chế, cưỡng bức hay ra lệnh người khác theo cách hiểu cũ. Theo ông, quyền lực có mặt ở mọi nơi (1), nó phân tán hơn là tập trung, nó nhập thể hơn là sở hữu, nó thuộc về diễn ngôn hơn là thuần túy có tính chất cưỡng bức.

Thuộc về diễn ngôn (discourse), quyền lực gắn liền với kiến thức (bởi vậy, ông hay dùng chữ “quyền lực/kiến thức” – power/knowledge): Mỗi xã hội có một “chế độ chân lý” (regime of truth) hay một thứ chính trị chung về chân lý (general politics of truth), nghĩa là một thứ diễn ngôn có chức năng quy định thế nào là đúng và thế nào là sai, thế nào là thật và thế nào là giả, thế nào là tốt và thế nào là xấu, rồi dựa trên những tiêu chuẩn ấy, nó quy định những gì nên làm và những gì không nên hoặc không được làm, cuối cùng, dựa theo đó, nó đánh giá và đưa ra những cách thưởng phạt khác nhau. Cái “chế độ chân lý” ấy được xác lập bằng các diễn ngôn khoa học và các cơ chế sản xuất các diễn ngôn ấy và sau đó, được gạn lọc, phổ biến và củng cố bằng giáo dục cũng như hệ thống truyền thông (2).

Cái “chế độ chân lý” ấy không nhất thiết bất biến và cũng không chỉ được áp đặt từ trên xuống dưới. Nếu “quyền lực đến từ mọi nơi,” như Foucault có lần nhấn mạnh, quyền lực/kiến thức cũng có thể đến từ những người bị trị. Mọi người đều có thể tham gia vào “trận chiến cho chân lý” (battle for truth), tuy nhiên, theo Foucault, cái gọi là “chân lý” ở đây không phải là các sự thật được khám phá mà chủ yếu là các quy định theo đó người ta phân biệt cái đúng và cái sai và những hệ quả quyền lực gắn liền với những cái được gọi là đúng ấy. Nói cách khác, đó là cuộc đấu tranh về tình trạng của chân lý và về vai trò kinh tế cũng như chính trị của cái gọi là chân lý (3).

Áp dụng lý thuyết của Foucault vào hoàn cảnh Việt Nam hiện nay, chúng ta thấy ngay cuộc chiến đấu cho tự do và dân chủ thực chất là một cuộc chiến về quyền lực, để giành lại những quyền (rights) căn bản của dân chúng. Nhưng nói đến cuộc chiến quyền lực, không nên chỉ nghĩ đến các cuộc cách mạng bằng vũ trang hay bạo lực hay, tiêu cực và nhẹ nhàng hơn, các cuộc biểu tình hay tuyệt thực, thậm chí, không phải chỉ ở các bài tố cáo hay phê phán các sự lợi dụng quyền lực (bao gồm cả tệ nạn tham nhũng) hay hành xử quyền lực một cách sai lầm của nhà cầm quyền. Cuộc chiến quyền lực còn diễn ra một cách âm thầm trong việc xác định các khái niệm để định hướng cách suy nghĩ và đánh giá của mọi người về những vấn đề quan trọng của đất nước.

Về phương diện này, nên lưu ý, giới cầm quyền Việt Nam, hay đảng Cộng Sản nói riêng, rất có ý thức. Họ vận dụng nó một cách triệt để và nhất quán suốt từ khi mới được thành lập. Họ có tham vọng viết lại từ điển tiếng Việt, ở đó, họ định nghĩa lại rất nhiều từ liên quan đến đời sống chính trị. Với họ, những chữ như “tự do,” “dân chủ,” “cách mạng,” “giải phóng,” “bình đẳng,” “tiến bộ,” “lạc hậu,” “trí tuệ,” “nhân dân,” “đất nước,” “cải tạo,” v.v… mang ý nghĩa khác hẳn. Bởi vậy, cãi với họ ở từng điểm một là một công việc vô ích. Vấn đề cần thiết hơn là vạch trần ra những âm mưu xuyên tạc chữ nghĩa, và từ đó, khung khái niệm của họ, và thay thế chúng bằng những cách hiểu mới thích hợp và chính xác hơn.

Một ví dụ cụ thể nhất là chữ yêu nước.

Trước, với người Việt Nam, yêu nước là quan tâm đến đồng bào, gắn bó với vận mệnh dân tộc và cương quyết bảo vệ độc lập, chủ quyền cũng như sự phồn thịnh của đất nước. Thời Pháp thuộc, đảng Cộng Sản, khi định nghĩa khái niệm yêu nước, một mặt, tập trung vào khía cạnh độc lập, mặt khác, nhấn mạnh vào yếu tố giai cấp, đặc biệt nhắm vào nông dân và vấn đề đất đai. Trong chiến tranh Nam Bắc, từ 1954 đến 1975, đảng Cộng Sản lại tập trung vào mục tiêu thống nhất, nghĩa là yếu tố lãnh thổ và chủ quyền. Sau năm 1975, họ lại định nghĩa: yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội, ở đó ý thức hệ nổi trội hơn tinh thần dân tộc. Sau năm 1990, khi hệ thống xã hội chủ nghĩa sụp đổ ở Nga và Ðông Âu, chiêu bài chủ nghĩa xã hội không còn thuyết phục nữa, họ dần dần quay trở lại với yếu tố dân tộc: yêu nước, với họ, là bảo vệ những thành quả của cuộc cách mạng kéo dài cả hơn nửa thế kỷ trong việc giành lại độc lập và thống nhất đất nước.

Thế nhưng, gần đây, khi âm mưu bành trướng lãnh thổ và lãnh hải của Trung Quốc càng ngày càng lộ liễu, khi Việt Nam đang phải đối diện với ý đồ lấn chiếm biển đảo của Trung Quốc, đảng Cộng Sản và nhà cầm quyền Việt Nam, một lần nữa, lại thay đổi nội dung khái niệm yêu nước. Yêu nước, với họ, bây giờ chỉ còn ba nội dung chính: Một, tập trung vào sự phát triển kinh tế; hai, giữ gìn sự ổn định chính trị (nghĩa là duy trì bộ máy lãnh đạo tuyệt đối của đảng); và ba, quan trọng nhất, tin tưởng và phó thác toàn bộ vận mệnh đất nước cho đảng! Với cách hiểu “mới” như thế, lòng căm thù giặc cũng như ý chí tranh đấu để bảo vệ độc lập và chủ quyền lại bị xem là… phản quốc, và những người có những biểu hiện ấy một cách công khai bị đối xử như là kẻ thù!

Cũng vậy, gần đây, họ muốn sử dụng cuộc bỏ phiếu tín nhiệm ở Quốc Hội để chứng minh Việt Nam cũng có dân chủ, thậm chí, “dân chủ gấp vạn lần” các nước tư bản khác (theo lời bà Nguyễn Thị Doan, phó chủ tịch nước) vì trên thế giới không ở đâu có hình thức bỏ phiếu như vậy (theo lời ông Phạm Quang Nghị, bí thư Thành Ủy Hà Nội).
Ở đây, người ta thu hẹp ý nghĩa dân chủ vào việc bỏ phiếu mà cố tình lờ đi ba vấn đề quan trọng và căn bản trước, trong và sau cuộc bỏ phiếu ấy: Một, các đại biểu Quốc Hội có thực sự là đại biểu của dân chúng? Hai, việc chia thang điểm thành ba: tín nhiệm cao/tín nhiệm/tín nhiệm thấp có thực sự khoa học và có ý nghĩa?

Và ba, cái gì xảy ra sau cuộc bỏ phiếu ấy? Những người bị tín nhiệm thấp sẽ ra sao? Sẽ bị cách chức hay vẫn tiếp tục ngồi ì ra đó đến cuộc bỏ phiếu lần tới và lần tới nữa nữa?
Vân vân.

Nhìn mọi âm mưu tuyên truyền tại Việt Nam từ góc độ như thế, chúng ta sẽ thấy ngay đâu là tâm điểm của cuộc đấu tranh quyền lực tại Việt Nam hiện nay.

Ðường đi Aschaffenburg

Aschaffenburg một thành phố có khoảng 69,000 dân nằm về phía Ðông cách Frankfurt khoảng 40 km thuộc miền Trung nước Ðức. Ðại Hội Công Giáo hàng năm thường được tổ chức tại đây để giáo dân thuộc các công đoàn khắp các miền trên nước Ðức dễ dàng đến tham dự. Từ Bremen xuống Aschaffenburg khoảng 250 miles (400 km). Chủ tịch Phùng Khải Tuấn đã lái xe đi từ hôm qua Thứ Sáu để sắp xếp đại hội. Ba người chúng tôi gồm 2 vợ chồng tôi và em gái sáng Thứ Bảy mới ra ga chính Bremen đi xe lửa xuống Osnabrueck tháp tùng với vợ chồng anh chị Phạm Khắc Nhân đi Aschaffenburg bằng xe hơi do anh Nhân lái.

Từ nhà đi xe điện Street Car lên trung tâm thành phố để tới nhà ga xe lửa chính tiếng Ðức gọi là Hauptbahnhof.

Trung thành với khuynh hướng kể chuyện một cách chân thiết, đơn giản và, phảng phất nhiều hơi hướm của thơ tiền chiến, như hầu hết những bài thơ khác của mình, nhưng ở bài thơ này, trước tấm lòng quá gắn bó với thi ca của một bà mẹ Việt Nam, ở miền Bắc tiểu bang California, họ Trần đã cảm nhận và, đi đến một kết luận khác cho thi ca.

Ông cho nó một định mệnh cao cả. Một vai trò hay một vị trí khác hơn quan niệm xưa cũ: Ða số vẫn cho thơ là một trò chơi chữ nghĩa phù phiếm, thích hợp với những giây phút trà dư tửu hậu. Hoặc đó là sân chơi riêng của một số người tự xếp mình vào loại sinh bất phùng thời, thất bại trong đời thường nên quay qua làm… thơ. Như một hình thức tự lường gạt chính mình!!!

Và, tôi tin nhờ bản chất chân thành, với một niềm tin sắt đá vào chữ nghĩa mà, thi ca Trần Trung Ðạo đã mang lại cho người đọc nhiều xúc động. Tựa như ông đã nó thay nỗi lòng nhiều người.

Cũng khởi từ “Mẹ là thơ nên nước Việt sẽ hồi sinh” tôi đã lần theo cõi giới văn chương họ Trần. Và, thấy thêm rằng, họ Trần không chỉ giới hạn mình trong lãnh vực thi ca. Tấm lòng, trái tim trĩu nặng hồn nước của ông, còn thể hiện qua nhiều lãnh vực khác nữa. Từ tùy bút, tới bình luận thời cuộc. Từ chính trị tới xã hội, tôn giáo… Xa hơn, thơ cũng như văn xuôi của ông, còn mở vào thế giới, qua một số bài viết như “Người bạn da đen,” hay “Varanasi, đêm nghe sông Hằng hát”…

Về tính thời sự, Trần Trung Ðạo đặc biệt quan tâm tới đóng góp cho tương lai đất nước của những người trẻ. Cụ thể, qua những bài viết như: “Võ Thị Thắng và Nguyễn Phương Uyên, bóng tối và ánh sáng” hoặc “Ðừng khóc cho Phương Uyên mà hãy sống cùng mơ ước của em”…

Nói cách khác, nếu chúng ta chỉ nhìn thấy họ Trần ở những bài thơ viết về mẹ, khiến người đọc có thể chảy nước mắt thì, đó là một cái nhìn phiếm diện, bất công đối với Trần Trung Ðạo – Một tác giả, tự nguyện hiến tặng cho tổ quốc Việt Nam trí tuệ, tài năng của mình. Tôi muốn ví họ Trần như một hảo thủ dũng mãnh trên sân cỏ.

Họ Trần không chỉ xuất sắc ở vai trò tiền đạo hay trung phong… Ông còn cho thấy ở dù ở vị trí nào trên sân cỏ, ông cũng có khả năng “làm bàn,” khả năng đưa banh vào lưới một cách ngoạn mục…!

Thành tích kia, Trần Trung Ðạo có được, theo tôi, khởi nguồn vẫn từ tấm lòng và trái tim chân thành, thiết tha ở với quê hương, ở với dân tộc và một niềm tin bất khả tư nghì của riêng ông. Ðó là niềm tin ngày nào chúng ta còn văn chương, chữ nghĩa Việt thì, ngày ấy chúng ta vẫn được phép tin chắc rằng “nước Việt sẽ hồi sinh” vậy.

(26 tháng 6, 2013)

Khi viết sổ tay về những chuyện tù đày của những nhà bất đồng chính kiến tại Việt Nam, tôi có một thói quen là thận trọng và đặt ra những câu hỏi cũng như đối chiếu so sánh chế độ lao tù hiện nay với chế độ lao tù cách đây 25 năm.

Lần trước, tôi có trình bày một số chi tiết quan trọng về chế độ lao tù đối với các tù cải tạo cách đây ba thập niên, có một vài độc giả phản ứng thiếu lịch sự đối với tôi và cho rằng tôi gièm pha cuộc tranh đấu của ông Cù Huy Hà Vũ, nhưng thực tâm tôi không có ý định ấy và không giận bởi vì rõ ràng là họ không có căn cứ để trách cứ tôi. Có thể nói thế giới của nhà tù cộng sản là một xã hội ngoài đời thu nhỏ lại trong đó đầy rẫy những bất công, có những tù nhân sống bằng những ưu quyền trong khi nhiều tù nhân khác bị đì xuống tận đất đen!

So sánh các cuộc tranh đấu ủng hộ ông Cù Huy Hà Vũ và các nhà bất đồng chính kiến khác như hai blogger Ðiếu Cày và Tạ Phong Tần, hai sinh viên Ðinh Nguyên Kha và Nguyễn Phương Uyên, tôi thấy “mức độ nhiệt tình ủng hộ” của người Việt hải ngoại đã khác nhau rồi, nói chi đến nhà tù cộng sản ở bên kia bờ Thái Bình Dương xa tít.

Cứ nhìn ông Ðiếu Cày và bà Tạ Phong Tần để đối chiếu với cảnh ông Cù Huy Hà Vũ ra tòa thì đủ thấy ở chế độ nào cũng vậy, “con ông cháu cha” vẫn là con ông cháu cha. Ngày Ðiếu Cày ra trước tòa, nhìn trên màn hình thấy tóc anh cắt ngắn, hai má hóp lại, đôi mắt trũng sâu nhưng lạnh căm như nét mặt của anh, tôi có ý nghĩ khác với ý nghĩ khi nhìn Cù Huy Hà Vũ đứng trước vành móng ngựa. Do linh tính? Do định kiến của tôi hay cảm tình riêng?

Tất cả các nguyên nhân vừa kể đều không đúng. Các nhân vật bất đồng chính kiến tại Việt Nam dù gì đi nữa thì họ vẫn còn một giới hạn trong quan điểm chính trị. Không thể bảo họ phải cầm cờ VNCH để hô khẩu hiệu đòi nhân quyền hay khiếu kiện dân oan, thậm chí chống Trung Quốc. Những nhà vận động ở hải ngoại nối kết các hoạt động tranh đấu nhân quyền hay dân chủ cũng không thần thánh gì mà bảo những nhà bất đồng chính kiến ở Việt Nam phải vất hình ảnh Hồ Chí Minh hay cái cờ đỏ sao vàng vào sọt rác. Nói gì thì nói, giữa các nhà tranh đấu cho nhân quyền và dân chủ ở hải ngoại, đặc biệt là Hoa Kỳ, và những nhà bất đồng chính kiến trong nước, vẫn còn có một bức tường vô hình tạo ra do cả hai lá cờ. Cho nên, tôi nghĩ người nào của cả hai bên cũng phải có tấm lòng cởi mở lắm, phải yêu dân tộc lắm, thì mới có thể tạm gạt bỏ được vấn đề màu cờ sang một bên để cùng nhau ngồi lại bàn chuyện nước non.

Trong bối cảnh này, chuyện “vì nhau,” “có nhau,” “đồng cam cộng khổ,” cũng trở nên có giới hạn. Cho nên chuyện tin nhau cũng bị giới hạn. Hẳn như trong câu chuyện ông Cù Huy Hà Vũ tuyệt thực trong tù để phản đối bản án mà ông đang phải thi hành và chế độ lao tù khắt khe mà ông đang phải trải qua, có nhiều điểm do bà vợ ông Vũ là Luật Sư Nguyễn Thị Dương Hà nêu lên khiến tôi hoài nghi. Tôi có thói quen ủng hộ bất cứ nhà bất đồng chính kiến nào tại Việt Nam, vì quan niệm rằng dưới chế độ hà khắc ấy, phải là những người can đảm lắm mới dám tách sang lề trái trong khi phần đông vẫn cứ tiếp tục đi lề phải. Nhưng nếu tranh đấu chống chế độ lao tù hiện nay tại Việt Nam hoặc giả chỉ trong phạm vi “bị đì” trong nhà giam của những tù nhân bất đồng chính kiến lại là chuyện hoàn toàn khác.

Trong một chế độ lao tù mà tù nhân không được cung cấp đủ thực phẩm, nghĩa là lúc nào cũng bị cái đói hành hạ, lại phải lao động nặng, mỡ và bắp thịt tù nhân biến đi rất mau, chỉ trong vòng từ ba đến sáu tháng. Chẳng hạn như chúng tôi, tù cải tạo chúng tôi ở vào giai đoạn của ba thập niên trước, chế độ ăn uống trong trại giam kham khổ, lại không bao giờ có đường, chất đạm, chất béo trong khi một ngày tiêu chuẩn lao động của một tù nhân là một thước khối đất vừa đào và di chuyển đến một nơi có khi đường dài cả ngàn thước, và lại phải làm từ năm này qua năm kia, cho nên người nào cũng trơ xương. Nếu vào lúc đó mà tình trạng dư luận Việt Nam cũng như thế giới bên ngoài như bây giờ, và nếu chúng tôi đứng ra tranh đấu, tôi nghĩ cán bộ trại giam chắc không bao giờ để cho đài VTV quay lén chúng tôi như họ đã quay lén ông Cù Huy Hà Vũ. Nhưng nếu giả sử như họ có quay lén chúng tôi sinh hoạt trong tù và phổ biến trên đài truyền hình thì không những chúng tôi không kiện họ vì quyền riêng tư mà còn cảm ơn họ đã cho thế giới bên ngoài biết cảnh tù đày của chúng tôi như thế nào.

Bằng chứng là trong cả một giai đoạn thê thảm của những năm lưu đày của các tù cải tạo trước đây có hình ảnh nào lọt ra ngoài đâu? Tôi hoài nghi rằng, thời còn là thanh niên sinh viên sống trong sự thịnh vượng và quyền lực của gia đình ông, chắc ông Cù Huy Hà Vũ không biết một tí gì về thân phận của những cựu sĩ quan, công chức, chính trị gia, những người không ủng hộ chế độ Cộng Sản trong các nhà tù của một chế độ trong đó ông thân sinh của ông là nhà thơ Cù Huy Cận đã góp công xây dựng lên.

Cho nên trong vụ tuyệt thực vừa rồi ông đã để lộ ra những khuyết điểm khiến cho các đối thủ đang cầm quyền khai thác dễ dàng. Không biết Tiến Sĩ Cù Huy Hà Vũ có biết rằng trước đây, những tù cải tạo như chúng tôi, mà ăn nói theo kiểu của ông chắc chắn chúng tôi sẽ “bóc” từ 20 đến 25 cuốn lịch và có khi còn chung thân khổ sai. Vậy thì so với thời kỳ trước, cái án 7 năm của ông chỉ là một giấc ngủ trưa. Vả lại, đã là tù chính trị chống chế độ hay tù nhân lương tâm, không ai lại đi tranh đấu đòi gặp vợ thường xuyên hơn với thời gian lâu hơn, cho thăm nuôi nhiều hơn, dù người nào thì cũng có ân tình gia đình sâu nặng.

Tôi kể lại cho các độc giả nào chưa từng trải qua giai đoạn lao cải ở trong các trại tù dưới chế độ Cộng Sản một câu chuyện. Tại những trại mà tôi đi qua, ban quản trại thường cho thiết lập một dãy nhà để tiếp những thân nhân đến gặp mặt tù cải tạo. Bên cạnh đó còn một dãy nhà khác gọi là “Nhà Hạnh Phúc,” trong đó họ ngăn ra từng phòng để cho những tù cải tạo ngủ đêm với gia đình vợ con với những hạn định như sau: 24 tiếng, 48 tiếng, 72 tiếng. Có những ngoại lệ ở với gia đình trên 72 tiếng. Nhưng đây chỉ là ưu quyền dành cho một số rất nhỏ tù cải tạo. Tù cải tạo bình thường, hiền lành, không có thái độ chống đối để bị ghi sổ đen cũng không được hưởng chế độ ưu đãi ấy.

Mà khi cộng sản đã cho ưu quyền thì không phải là cho không hay tự nhiên mà họ cho. Cái giá của những ưu quyền ấy là những điều tiếng liên quan đến nhân cách của người tù cải tạo. Phần đông anh em chúng tôi gạt bỏ những ưu quyền đó, chỉ có một số rất nhỏ chạy theo cái “hơn” so với những anh em khác mà thôi.

Tôi không rõ chế độ lao tù tại Việt Nam hiện nay có đổi khác nhiều không, nhưng qua những chi tiết về cuộc tuyệt thực của ông Cù Huy Hà Vũ, tôi tin là chế độ lao tù cộng sản vẫn có cách thức đối xử riêng biệt và hà khắc cho từng cá nhân bị ghi vào sổ đen hay những tù nhân bị coi là “không thể cải tạo được.” Nhưng vấn đề đặt ra là liệu tù nhân đặc biệt Cù Huy Hà Vũ hưởng chế độ như các tù nhân khác hay là quả thực ông đã có ưu quyền từ khi ngồi tù, nhưng nay ông đòi hơn thế nữa? Thú thực, rời bỏ quê hương cũ đã 21 năm, chưa một lần nào về lại Việt Nam, tôi không biết thực chất của chế độ lao tù tại đây hiện nay như thế nào, chẳng hạn như người tù ở các trại lao cải được cung cấp bao nhiêu gram cơm một ngày, thức ăn gồm có những gì hay chỉ nước muối mặn quanh năm suốt tháng như trước đây, hoặc thiếu chất đạm đến nỗi ra ngoài lao động bắt được con gì “nhúc nhích” là nướng ăn, rau dại ngoài rừng không kịp mọc, báo chí trong nước thì kín như bưng, các đài quốc tế tiếng Việt cũng chỉ nói sơ sài, thiếu thông tin chính xác để phán đoán.

Nhưng kịp đến khi đài VTV cho phát phóng sự đặc biệt về nếp sống của ông Cù Huy Hà Vũ trong tù hiện nay, tôi vẫn ngả về chiều hướng cho rằng đây là kịch bản được Hà Nội dựng lên để “bôi đen” ông Vũ, dù thể hình mập mạp của ông, cảnh ông ôm bà Dương Hà trong vòng tay khi được gặp mặt, cái dáng vẻ thong dong của ông trong sinh hoạt tại buồng giam cho thấy đây không phải là hậu quả của một người tù bị “đì,” bị đối xử tệ. Nó làm tôi nhớ lại lần tôi được gặp mặt mẹ tôi đúng 15 phút tại trại cải tạo Z-30A Xuân Lộc cuối năm 1987, trại cuối cùng trước khi tôi được thả, sau 12 năm không được phép thăm gặp hay nhận quà. Ðứa con trai lúc tôi vào trại cải tạo mới 6 tuổi lúc ấy đã thành một thanh niên 18 tuổi. Nó ngồi cạnh bà nội. Hai bà cháu nhìn cái thân thể chỉ còn là bộ xương biết đi của tôi, rồi khóc không nói được một lời nào. Khi chia tay, mẹ tôi chỉ kịp hỏi: “Con có bệnh tật gì không, mẹ đoán thế nào con cũng bị phù nên có làm một bịch cám rang trộn đường, gừng. Chịu khó ăn ngày vài muỗng lớn, uống nước nhiều vào, tiểu ra là hết phù.” Tôi mô tả sơ sơ cảnh gặp mặt mẹ và con trai của một người tù bị “đì” như tôi với hy vọng bà Dương Hà sẽ vơi bớt đi nỗi khổ vì tôi cho rằng so với mẹ tôi, bà còn may mắn hơn nhiều.

Tuy nhiên, vào ngày Chủ Nhật, 23 Tháng Sáu, bà Dương Hà lại tuyên bố với đài BBC rằng bà hoàn toàn nhất trí với ý kiến của các luật sư đồng nghiệp, trong đó có Luật Sư Nguyễn Văn Ðài, cho rằng ông Vũ có cơ sở để khởi kiện cuốn video clip của VTV loan tải hôm 15 Tháng Sáu với lý do clip này đã bôi nhọ ông và xâm phạm quyền được bảo vệ hình ảnh cá nhân của ông trước công chúng. Bà Dương Hà nói: “Cái việc họ đưa ti-vi vào quay trộm ông Vũ thì rõ ràng đấy là vi phạm pháp luật rồi, không còn phải bàn cãi gì nữa…” và bà khẳng định: “Những thước phim quay trộm không bao giờ là chính danh cả.” Chuyện chính danh hay không chính danh trong xã hội cộng sản đúng là không còn cần phải bàn cãi gì nữa cả. Nhưng tôi không nghĩ là họ quay trộm khi đài VTV và trưởng trại giam Yên Ðịnh đã đồng lõa với nhau để làm chuyện này. Cái khó khăn của bà Dương Hà là lúc đầu chính bà và những nhà tranh đấu ủng hộ chồng bà cũng đã nhất quyết cho rằng các video clip mà đài VTV phổ biến là “dựng đứng,” là “dàn cảnh” để nói xấu ông Cù Huy Hà Vũ. Nhưng nay bà lại xác nhận là những thước băng hình đó là “quay trộm,” hay “quay lén.” Cho nên một vấn đề được đặt ra: cảnh quay trộm là cảnh thật hay cảnh dàn dựng?

Nếu cảnh do dàn dựng thì đâu cần quay lén? Người ta chỉ quay lén một cảnh thật chứ không ai lại đi quay lén cảnh dàn dựng. Cứ giả dụ rằng cảnh quay còn bị cắt xẻo, rồi ráp nối với các không gian khác nhau, nhưng sức khỏe và hình ảnh mập mạp của ông Vũ không phù hợp với một người bị xử tệ đến nỗi phải tuyệt thực vô hạn định. Và cảnh sống được cho ưu đãi trong tù của ông Cù Huy Hà Vũ liệu có phải là sự thật không?

Tôi nói thẳng ra rằng nếu chuyện tuyệt thực trong tù chỉ liên quan tới ông Vũ và gia đình ông với cường quyền Hà Nội, tôi không có ý kiến. Nhưng đàng này câu chuyện trở lên vang dội vì có các cuộc tuyệt thực của người Việt hải ngoại và các tổ chức nhân quyền nhảy vào ủng hộ ông Cù Huy Hà Vũ. Giữa lúc đó, lời tuyên bố của bà Dương Hà giống như một gáo nước tạt vào một phong trào mới chỉ đang nhen nhúm. Hậu quả của nó là sự tin cậy bị thử thách.

Nó sẽ gây khó khăn cho những nhà bất đồng chính kiến tại Việt Nam trong việc vận động dư luận hải ngoại và người tranh đấu cho tự do, dân chủ và nhân quyền cho Việt Nam tại hải ngoại cũng khó thúc đẩy đồng hương của họ tham gia vào việc ủng hộ các nhà bất đồng chính kiến trong nước nếu thông tin cứ mờ mờ ảo ảo như vụ ông Cù Huy Hà Vũ.

Khóa rời Lạt Sơn lên đường đi chợ Ðồng Quan ngay chiều tối hôm đó. Tại Ðồng Quan, Khóa gặp cô nữ thư ký làm tại Sở Thuế Quan Văn Lý xưa. Cô tên là Jeanne Lệ Thủy có lai Pháp chút ít. Cha chết sớm, cô cùng mẹ tản cư từ đầu kháng chiến, nhưng rồi gia cảnh sa sút dần, bà mẹ vào thành trước để thu thập tài sản, nay đến lượt cô vào cùng với người đầy tớ gái. Khóa quyết định cả ba sẽ theo đường mòn vào Thành qua lối Văn Ðiển (cuối 1947, quân Pháp chỉ mới tiến tới ga này và lập một tiền đồn ở đó).

Gần tới Văn Ðiển cả ba cùng không biết đường nào mà đi, bốn bề vắng tanh vắng ngắt, đường đồng thì nơi này ruộng chiêm lấp loáng nước, nơi kia ruộng mùa bỏ hoang cỏ mọc ngập đầu gối; tìm tới quốc lộ số một thì những hầm hố phá hoại xưa nay trông càng đượm vẻ điêu tàn với rêu phong cỏ mọc, có quãng ba người phải lách vào giữa những ụ đất cỏ ranh rậm như rừng, mấy lần giật mình vì những con cò đậu nấp dưới cỏ kín thấy động bất chợt vù bay lên. Bỗng cả ba cùng đứng sững lại, bất giác Jeanne níu trĩu lấy cánh tay Khóa và con bé đầy tớ thi thốt tiếng kêu khẽ “chết mất bác ơi” rồi lùi một chút để nép hẳn phía sau Khóa. Nguyên do ba người mải mê lách giữa những hố phá hoại, đến khi vừa cùng nhô ra khỏi ụ đất cuối cùng với cỏ tranh cao rậm thì đồn binh Pháp bỗng xuất hiện sừng sững phía trước, ngang bờ thành nhấp nhô đầu lính Pháp và tại mỗi lỗ châu mai đều có một miệng súng đen ngòm hướng về phía ba người.

“Mẹ ơi, con về để gặp mẹ, lẽ nào con chết được!” – Khóa nghĩ thầm thế mà chỉ trong một xích na Khóa toan tính được hết điều thiệt hơn. Ụ đất chỉ cách có chừng hai bước phía sau nhưng đừng nói lùi lại, chỉ cần cả ba cứ đứng sững thế vài giây nữa đủ để các miệng súng đa nghi phía trước kia quyết định khạc đạn đều một lúc và cả ba tất chết lật ngửa về phía sau nửa bước là cùng. Khóa kẹp chặt lấy bàn tay Jeanne tiến lên, kéo theo cả con bé đầy tớ níu áo đằng sau, và nói khẽ:

– Ði ngay! Phải đi như thường chúng mới không bắn.

Cùng với bước tiến đó Khóa khẽ phanh chiếc veston bằng vải ka ki cho hở đúng khoảng tim, không phải lúc đó chàng toát mồ hôi mà vì chàng ý thức được rõ rằng ranh giới giữa sống và chết lúc đó chỉ bằng một phần tư sợi tóc, lý trí hay tình cảm không ăn nhằm gì vào cái xích na mà bất kỳ một tên lính nào phía trước nhấn cò súng. Khóa chỉ muốn rằng nếu rủi chúng có nhấn cò súng thì viên đạn chỉ việc xuyên thẳng vào tim chàng. “Mẹ ơi, con về để gặp mẹ lẽ nào con chết cho được!” Tiến được chừng mười bước, không một miệng súng nào lóe lửa, lúc đó Khóa mới yên trí là sống. Viên trung úy Pháp chỉ huy đồn xuất hiện, Jeanne giơ tay làm hiệu. Jeanne cũng hiểu phải dùng nước cờ mỹ nhân kế lúc đó mới đủ bảo đảm cho ba người. Viên trung úy ra hiệu thôi ngắm bắn cho những tay súng trong đồn, rồi tiến lên mấy bước:

– Giời ơi sao các người tiến thẳng vào tới đồn? Không sợ chết à?

– Chúng tôi hồi cư mà! – Jeanne trả lời bằng tiếng Pháp thế, không quên kèm một một nụ cười và một khóe nhìn.
Sau vài lời trao đổi với Khóa nữa, viên trung úy bèn đưa ba người vào làng gần đấy thuộc đồn này, ở tạm tại nhà ông đại diện xã và hứa sáng hôm sau cỗ xe sẽ đưa về Hà Nội. Trời chiều cũng vừa xuống màu.

Chín giờ hôm sau xe nhà binh tới. Về Hà Nội, từ biệt cùng Jeanne, Khóa tìm đến căn nhà ở Hàng Trống thì cả mẹ và em vừa đi sang Gia Lâm thăm hỏi một người bà con nào đó ở gần phi trường. Khóa thuê xe ra phố Bờ Sông những định sang ngay Gia Lâm, nhưng tới đây Khóa mới hay là từ Hà Nội sang Gia Lâm phải có giấy phép mới qua cầu được. Chàng không ăn gì suốt nửa ngày hôm đó mà không thấy đói, chỉ uống dù là không khát, nhưng sự khát khao gặp mẹ làm cồn cào lòng ruột thì làm sao mà uống nước cho dịu được? Ðến bốn giờ chiều hôm đó mẹ con, anh em mới gặp nhau.

Rồi Khóa trở ra đón vợ con về. Buồng vợ chồng Khóa ngay sát với buồng mẹ. Khóa bố trí vậy để nhỡ nửa đêm gà gáy mẹ có cần sai bảo điều gì, mẹ chỉ việc gọi một tiếng. Ai ngờ mẹ rất ít sai bảo chẳng riêng gì với con cháu mà cả với người làm.

Khóa thấy mẹ thức khá khuya mà vẫn dậy sớm, điều khiển cửa hàng rất chu đáo, Khóa hầu như chỉ giúp mẹ có việc duy nhất là đi lấy hàng về. Buồng của cụ chằng chịt dây điện, nào để cắm đèn đêm, nào để cắm đèn đọc sách (cụ vẫn đọc sách kể cả sách chữ Hán), nào để cắm bàn là, nào để cắm bếp điện pha nước uống trà sớm. Cụ dậy trước, khi qua buồng con, rón rén êm như bước mèo, sợ con thức giấc. Có những ngày hai mẹ con không nói với nhau một câu nhưng Khóa vẫn có cảm tưởng được thường xuyên đàm thoại với mẹ. Ðó là thứ im lặng cô đọng trong đó vang lên những lời thở than của mẹ ngót mười lăm năm xa nước, cùng những lời khuyên nhủ trong thư. Nhiều sớm mai, Khóa thức giấc vừa kịp vươn vai, mẹ nghe tiếng động, biết con đã dậy, giọng dịu dàng gọi: “Anh sang đây uống chén trà nóng!” Tiếng gọi đó bao giờ cũng làm Khóa lặng người, nước mắt rưng rưng, chàng muốn quì xuống cám ơn mẹ đã ban cho chàng phép lạ khiến chàng được sống lại một lần nữa tuổi thơ trong sạch quý giá.

Lệnh cấm khẩu không cho phép thông tin liên quan đến sự việc được công bốtrước khi vụ án được đưa ratòa, để bảo vệ cho cuộc điều tra không bị dư luận ảnh hưởng.

“Tôi không muốn đưa Edward vào tình trạng nguy hiểm, nhưng tôi rất quan tâm đếnnhững người đang ở xung quanh Eward,” ôngLonnie Snowden nói với NBC. “Tôi nghĩ rằng nhóm WikiLeaks, nếu nhìn vào những gì vừa xẩy ra, thì thấy trọng tâm của họ không nhất thiết phải là Hiến Pháp Hoa Kỳ, mà chỉ đơn giản là phát tán càng nhiều thông tin mật càng tốt.”

Edward Snowden đã chạy trốn sang Nga, sau khi bị buộc tội vi phạm luật hoạt động gián điệp của Mỹ vì rò rỉ thông tin về chương trình giám sát của NSA. (H.G.)

Phía công tố nói rằng bà Mai Nhu Nguyen bị bắt hôm 6 Tháng Sáu, sau khi nhận $2,200 của một di dân đang trong quá trình xin nhập tịch.

Cáo trạng cũng nói rằng nữ nhân viên này từng nhận $1,000 của một người khác khi người nàyxin thẻ xanh, và từng một lần nhận 200 chả giò của một người khác xin nhập quốc tịch.

Với vai trò nhân viên Sở Di Trú, công tố viên cho biết, bà Mai có quyền chấp thuận hoặc từ chối đơn xin nhập tịch của di dân.

Bà Mai hiện được tại ngoại, sau khi đóng $20,000 tiền thế chân, và sẽ ra tòa trở lại vào tháng tới. (Ð.D.)